พระพุทธโกศัยศิริชัยมหาศากยมุนี หรือที่ชาวบ้านนิยมเรียกชื่อสั้นๆ ว่า พระพุทธโกศัย เป็นพระพุทธรูปคู่บ้านคู่เมืองแพร่ ประดิษฐานอยู่ที่ วัดพระบาทมิ่งเมืองวรวิหาร ต.ในเวียง อ.เมือง จ.แพร่ สร้างขึ้นระหว่างวันที่ 22-24 เมษายน 2498 พร้อมกับสร้าง เหรียญพระพุทธโกศัย รุ่น 2498 หรือ เหรียญพระพุทธโกศัย รุ่น 1 ไปด้วย โดยมีนายชุณห์ นกแก้ว ผู้ว่าราชการจังหวัดแพร่ในขณะนั้น เป็นประธานฝ่ายคฤหัสถ์ ส่วนประธานฝ่ายสงฆ์ คือ สมเด็จวันรัตนสังฆนายก วัดเบญจมบพิตร กรุงเทพฯ, พระครูใบฎีกาประหยัด วัดสุทัศนเทพวราราม เป็นประธานฝ่ายพิธีกรรม พระครูพรหมวิหาร วัดสุทัศนเทพวราราม และคณะเป็นผู้สวดพุทธาภิเษก พร้อมด้วยเจ้าคณะ จังหวัดภาค 5 และพระเกจิอาจารย์ชื่อดังหลายรูป อาทิ หลวงพ่อเกษม เขมโก จ.ลำปาง, หลวงปู่แหวน สุจิณโณ จ.เชียงใหม่, หลวงพ่อวัดดอนตัน จ.น่าน, หลวงพ่อทองดำ เป็นต้น
พิธีปลุกเสกพระพุทธโกศัย เริ่มตั้งแต่วันที่ 22 เมษายน 2498 ถึงวันที่ 24 เมษายน 2498 รวม 3 วัน 3 คืน มีปรากฏการณ์มหัศจรรย์ ขณะที่เททองพระพุทธรูปองค์ใหญ่ มีฝนตกปรอย พอตกกลางคืนมีฝนตกหนักตลอดคืน ทั้งที่เป็นหน้าแล้งหลังช่วงสงกรานต์ และในขณะก่อนที่จะสร้างพระพุทธโกศัยนั้น พระครูธรรมสารสุจิต วัดพระบาทมิ่งเมืองวรวิหาร ได้พบหนังสือใบลานผูกหนึ่ง เป็นตำราว่าด้วยการสร้างพระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์ เหมือนเป็นนิมิตหมายอันดีในการจัดสร้าง
ประวัติพระพุทธโกศัยศิริชัยมหาศากยมุนี วัดพระบาทมิ่งเมือง โดยตำราระบุไว้ว่า ถ้าสร้างพระพุทธรูปตรงกับวันขึ้น 1-2-3 ค่ำ เดือน 7 เหนือ หรือเดือน 5 ใต้ จะได้พระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์คู่บ้านคู่เมือง ซึ่งนายชุณห์ นกแก้ว ผู้ว่าราชการจังหวัดแพร่ ได้ปรึกษากับฝ่ายสงฆ์ มี พระครูธรรมสารสุจิต วัดพระบาทมิ่งเมือง กำหนดที่จะสร้างพระพุทธรูปและเหรียญพระพุทธโกศัยขึ้นในวันที่ 22-23-24 เมษายน 2498 ตรงกับวันขึ้น 1-2-3 ค่ำ
พระพุทธโกศัยฯ เป็นพระพุทธรูปสมัยเชียงแสนผสมสมัยสุโขทัย ปางมารวิชัย หน้าตักกว้าง 1 วา 5 นิ้ว ความสูง 1 วา 1 ศอก มีส่วนคล้ายพระพุทธชินราช ส่วนเหรียญพระพุทธโกศัย เป็นเหรียญสามเหลี่ยม ขนาดฐานกว้าง 1.5 ซ.ม. สูง 2.7 ซ.ม. บนยอดเหรียญมีหู เจาะเป็นรู แต่ไม่มีห่วงเหมือนเหรียญทั่วไป ด้านหน้าเหรียญเป็นพระพุทธรูปโกศัยประทับบนดอกบัว 2 ชั้น ชั้นละ 7 ดอก รวม 14 ดอก รอบองค์พระโกศัยจะเป็นซุ้มนาค ลักษณะเหมือนครีบนาคอยู่รอบองค์พระ ด้านหลังเหรียญเป็นรูปเจดีย์อยู่ข้างบนรอยพระบาท ใต้รอยพระบาทมีหนังสือเขียนไว้ 4 บรรทัด คือ ที่ระลึกหล่อพระประธานคู่บ้านคู่เมือง ณ วัดพระบาทมิ่งเมือง จ.แพร่
คาถาบูชาพระพุทธโกศัย สำหรับคำไหว้พระพุทธโกศัย ว่า นะโม ตัสสะ ภะคะวะโต สัมมาสัมพุทธัสสะ (กล่าว 3 จบ) ตามด้วย อะยัมปิโข พุทธะโกเสยยะสิริชะยะมะหาสักกะนะมุนี โกเสยยะนะตะวัสสะ ธะชัง ภัตวา สัมภาวิโต โกเสยยะนาคะรานัง สิริมังคะละปาทาราเม อุโปสะถาคาเร ปะติฏฐิโต อิมะเนวาหัง สิระสา นะมามิ เอตัสสานุภาเวนะ สะทา โสตถี ภะวันตุเต
คำแปล พระพุทธโกศัยศิริชัยมหาศากยมุนี พระองค์แม้นี้แล พุทธบริษัททั้งหลาย พากันยกย่องว่าเป็นพระคู่บ้านคู่เมืองแพร่ ประดิษฐานอยู่ในพระอุโบสถวัดพระบาทมิ่งเมืองวรวิหาร ข้าพเจ้าขอนมัสการพระพุทธโกศัยศิริชัยมหาศากยมุนีนี้แล ด้วยเศียรเกล้า ด้วยอานุภาพของพระพุทธโกศัยนี้ ขอความสุขสวัสดีปลอดภัยทั้งหลาย จงบังเกิดแก่ข้าพเจ้าในกาลทุกเมื่อเทอญ |
